HOA QUẢ SƠN

Một vệ tinh tư nhân của Mỹ vừa đâm phải vệ tinh đã ngừng hoạt động của Nga và đây là vụ va chạm đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử chinh phục không gian.

Ảnh phục dựng trên máy tính vệ tinh Iridium của Mỹ. Ảnh: Iridium Satellite.

Vụ việc xảy ra hôm 10/2 ở độ cao 790 km trên bầu trời Siberia. Đây là một vòng quỹ đạo rất quan trọng và các vệ tinh thời tiết hoặc viễn thông thường hoạt động trên độ cao này. "Chúng tôi tin rằng đây là lần đầu tiên hai vệ tinh va chạm nhau trong quỹ đạo", Les Kodlick, một phát ngôn viên của cơ quan STRATCOM thuộc không quân Mỹ cho hay. STRATCOM theo dõi khoảng 18.000 vật thể trong vũ trụ, bao gồm cả những mảnh vụn chỉ nhỏ khoảng 10 cm.

Vệ tinh của Nga được xác định là chiếc Cosmos 2251 được phóng lên quỹ đạo vào tháng 9/1993. Nó đã ngừng hoạt động trong khoảng 10 năm nay. Trong khi đó, vệ tinh của Mỹ thuộc hãng Iridium Satellite LLC. Iridium cho biết họ hy vọng có thể thay thế quả vệ tinh nặng 560 kg này trong vòng 30 ngày tới. Vệ tinh gặp nạn được Iridium phóng lên quỹ đạo năm 1997 và công ty mô tả sự cố là "khác thường", đồng thời nhấn mạnh họ không hề có lỗi.

Trong khi đó, cơ quan hàng không Nga Roscomos cũng xác nhận thông tin về vụ va chạm giữa hai quả vệ tinh. Phát ngôn viên của Roscosmos Aleksandr Vorobyev cho biết, có nhiều khả năng quân đội Nga sở hữu vệ tinh nặng 950 kg này trong quá khứ, vì thế nó không thuộc trách nhiệm của họ.

Cơ quan hàng không Mỹ NASA đang lần theo dấu vết hàng trăm mảnh vỡ từ sau vụ va chạm này. Họ hy vọng phần lớn trong số chúng sẽ bị đốt cháy trong bầu khí quyển của Trái đất. Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) hoạt động ở quỹ đạo thấp hơn và được cho là không ảnh hưởng gì sau vụ va chạm. NASA hiện chưa có kế hoạch trì hoãn việc phóng tàu con thoi Discovery trong cuối tháng này sau sự cố trên.

Có tổng cộng khoảng 6.000 vệ tinh các loại được phóng lên quỹ đạo từ năm 1957 và một nửa trong số này đang hoạt động.

Hải Ninh (theo BBC, Reuters, CBS)

Ảnh minh họa của Cơ quan hàng không vũ trụ châu Âu về các vật thể trong quỹ đạo thấp của Trái đất, nhìn từ xích đạo. (Ảnh: AP/ESA)

Vụ va chạm xảy ra ở độ cao khoảng 800km trên Siberia hôm 10/2, giữa một vệ tinh truyền thông quân sự không còn hoạt động của Nga và một vệ tinh đang hoạt động thuộc công ty Mỹ Iridium.

Igor Lisov - một chuyên gia vũ trụ nổi tiếng người Nga - cho rằng, Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) đã không làm tốt nhiệm vụ của họ khi không đưa khuyến cáo về sự va chạm.

Ông Lisov nói, bản thân không hiểu tại sao các chuyên gia của NASA và công ty Iridium đã không ngăn chặn được sự cố khi vệ tinh của Iridium vẫn còn hoạt động và có thể được điều chỉnh quỹ đạo bay.

"Đây có thể là lỗi của máy tính hoặc sai sót của con người. Cũng có thể họ (phía Mỹ) đã quá chú ý đến những mảnh vụn bé hơn và phớt lờ các vệ tinh không còn hoạt động", chuyên gia Nga nhận định.

Tuy nhiên, các chuyên gia vũ trụ của NASA phản bác lại rằng, phía Nga đã đổ lỗi nhầm. Việc cảnh báo nhằm đề phòng va chạm thuộc về trách nhiệm của Hệ thống giám sát vũ trụ thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ, cơ quan được hình thành với sự hỗ trợ của NASA.

Theo Nicholas Johnson - Giám đốc quản lý chương trình mảnh vỡ trên quỹ đạo của NASA, ưu tiên hàng đầu của Hệ thống giám sát vũ trụ Mỹ hiện là bảo vệ các phi hành gia, đưa ra cảnh báo nếu xuất hiện mối đe dọa đối với Trạm không gian quốc tế hoặc các vệ tinh có người lái.

Cơ quan này thường đưa ra những khuyến cáo chính xác cho NASA về hàng chục vệ tinh có thể bị trệch quỹ đạo - một việc thỉnh thoảng vẫn xảy ra.

Hiện có 800 - 1.000 vệ tinh đang hoạt động cũng như khoảng 17.000 mảnh vụn và vệ tinh không còn hoạt động, không thể kiểm soát đang bay theo quỹ đạo trái đất.

Thiếu tá Regina Winchester - phát ngôn viên Bộ chỉ huy chiến lược, cơ quan quản lý Hệ thống giám sát vũ trụ Mỹ khẳng định, quân đội nước này chỉ có thể theo dõi những nguy cơ nhất định vì thiếu nguồn lực để cảnh báo tất cả các nhà điều khiển vệ tinh về "mọi khả năng xảy ra va chạm vào mọi lúc".

Trong khi đó, Elizabeth Mailander - phát ngôn viên của Iridium quả quyết, công ty này có thể đưa bất kỳ cái nào trong số 65 vệ tinh của họ ra khỏi quỹ đạo, nếu nhận được cảnh báo chính xác về một vụ va chạm trong tương lai. Theo bà Mailander, công ty Iridium đã không nhận được bất kỳ cảnh báo nào như vậy trong ngày 10/2.

Dẫu vậy, phát ngôn viên của Iridium cho hay, công ty này chưa từng điều chỉnh quỹ đạo của một vệ tinh nào trước đó, vì các cảnh báo họ nhận được "không đủ độ tin cậy" và "có quá nhiều vệ tinh cần liên tục phải sắp xếp lại quỹ đạo bay".

Không ai biết chính xác số lượng cũng như kích thước các mảnh vụn bắn ra không gian từ vụ va chạm vệ tinh hôm 10/2. Tuy nhiên, Thiếu tướng Alexander Yakushin - Tham mưu trưởng các lực lượng vũ trụ của quân đội Nga - nói rằng, sự cố đã tạo ra vô số mảnh vỡ trên các quỹ đạo có độ cao từ 500 - 1.300km trên Trái Đất.

Điều này làm dấy lên những lo ngại về việc liệu các mảnh vụn có gây nguy hiểm cho Trạm không gian quốc tế hay không. Tờ Washington Post đưa tin, các chuyên gia NASA nhận định rủi ro "tăng lên" nhưng ước lượng nó "rất nhỏ và trong giới hạn chấp nhận được".

Các chuyên gia về mảnh vụn trong không gian dự kiến sẽ nhóm họp vào tuần tới tại Vienna để thảo luận vệ các biện pháp hữu hiệu hơn, nhằm ngăn chặn những vụ va chạm trên vũ trụ trong tương lai.

• Thanh Bình (Theo AP, BBC)